प्रदर्शन र राजनीतिक उथलपुथलपछि प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले राजीनामा दिइन् । जमात-ए-इस्लामीले विरोध प्रदर्शन, जुलुस र र्याखलीहरू आयोजना गर्दै सक्रिय रूपमा संलग्न भएको थियो । उनीहरुमाथि हिंसा भड्काएको र सुरक्षा बलसँगको झडपमा भाग लिएको आरोप लागेको छ । अर्को प्रभावशाली इस्लामी समूह, हेफाजत-ए-इस्लाम पनि विरोध प्रदर्शनमा संलग्न भएको छ । उनीहरूले शरिया कानून र अन्य रूढीवादी उपायहरू लागू गर्नका लागि आफ्ना मागहरूका बारेमा आवाज उठाइरहेका छन् ।
दुबै समूहहरू विरोध प्रदर्शनका क्रममा हिंसात्मक झडपहरूमा जोडिएका छन्, जसको परिणामस्वरूप महत्त्वपूर्ण हताहत र अशान्ति भएको छ । यी इस्लामवादी समूहहरूको संलग्नताले बंगलादेशको राजनीतिक परिदृश्यमा एउटा जटिल तह थपेको छ, किनकि उनीहरूले थप रूढीवादी इस्लामिक राज्यको लागि धकेल्छन् । प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई पदच्युत गरेपछि, जमात-ए-इस्लामी अशान्तिको अग्रपंक्तिमा रहेको छ, जसले हिंसात्मक झडप र ठूलो हताहत भएको छ।
जेइएलको एक विवादास्पद इतिहास छ, जसमा १९७१ को मुक्ति युद्धमा युद्ध अपराधमा कथित संलग्नता समावेश छ । यो इतिहासले वर्तमान तनावमा योगदान गरेको छ । जमातमा पाकिस्तान समर्थक र कट्टरपन्थी इस्लामवादीहरू भरिएका छन् । सन् २००९ मा अवामी लिग सत्तामा आएदेखि जमातले हिंसात्मक प्रदर्शनमा आफ्नो संलग्नता बढाएको थियो । जमातको दर्ता रद्द भएपछि यसका सदस्य र समर्थकहरूले २०१३ र २०१८ को बीचमा कानून प्रवर्तन अधिकारीहरू र सरकारविरुद्ध ठूलो संख्यामा आक्रमणहरू गरे ।
जमातले अवामी लीगलाई सधैं इस्लाम विरोधी र भारत-समर्थकको रूपमा चित्रण गरेको छ । जैआइको विद्यार्थी संगठन इस्लामी छात्र शिबिर विशेषगरी युवा र विद्यार्थी समुदायबीचको विरोध प्रदर्शनमा सक्रिय रहेको छ । उनीहरुमाथि विद्यार्थी आन्दोलनलाई बृहत् राजनीतिक आन्दोलनमा परिणत गरी हिंसा भड्काएको आरोप लगाइएको छ ।
हेफाजत-ए-इस्लाम बंगलादेश (एचआईबी) पनि देशको राजनीतिक परिदृश्यमा एक महत्वपूर्ण खेलाडी भएको छ, विशेषगरी प्रधानमन्त्री शेख हसिनालाई हालै हटाएपछि । विरोध प्रदर्शनमा एक प्रमुख खेलाडी, तिनीहरू ठूला-ठूला प्रदर्शनहरू आयोजना गर्नमा संलग्न छन् र विरोधको क्रममा हिंसात्मक झडपहरूसँग जोडिएका छन् । उनीहरूको एजेन्डामा शरिया कानूनको कार्यान्वयन समावेश छ ।
एचआईबीले बंगलादेशमा शरिया कानूनको कार्यान्वयनको लागि लामो समयदेखि वकालत गर्दै आएको छ, जसमा ईश्वरनिन्दा विरोधी कानूनहरू समावेश छन् । उनीहरूले सार्वजनिक जीवनमा उनीहरूको सहभागितामा प्रतिबन्ध सहित महिला अधिकारहरूमा अंकुश लगाउन आह्वान गरेका छन् । यसले शिक्षा प्रणालीलाई इस्लामिक सिद्धान्तहरूसँग अझ नजिकको पङ्क्तिबद्ध गर्न सुधार गर्न खोज्छ । उनीहरुको एउटा माग पुरुष र महिलालाई सार्वजनिक स्थानमा स्वतन्त्र रुपमा अन्तरक्रिया गर्न प्रतिबन्ध लगाउनु हो ।
यी बिन्दुहरूले बंगलादेशलाई थप रूढीवादी इस्लामिक राज्यमा रूपान्तरण गर्ने एचआईबीको फराकिलो लक्ष्यलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । विशेषगरी राजनीतिक अस्थिरता र हालैको उथलपुथलका कारण उनीहरूको प्रभाव बढेको छ । २०१३ मा जब जमात नेताहरूले युद्ध अपराध मुद्दाहरूको सामना गरिरहेका थिए, तब हेफाजतले पनि ढाकामा शाहबाग आन्दोलन (बंगलादेशी धर्मनिरपेक्ष ब्लगरहरू र विद्यार्थीहरूले १९७१ मा युद्ध अपराधका लागि जिम्मेवार जमात नेताहरूको मुद्दा चलाउन माग गर्न आयोजना गरेको) विरुद्ध जमातसँग ऐक्यबद्धतामा विरोध प्रदर्शन गर्योन । हेफाजतले शाहबाग आन्दोलनको समयमा जमातलाई समर्थन गर्यो किनभने यसले बंगलादेशमा इस्लाम जोखिममा छ भन्ने विश्वास गर्योल ।
यद्यपि, पछि हेफाजतले एएलसँग बलियो सम्बन्ध बनायो किनभने जमातको अनुपस्थितिमा यो देशको एकमात्र शक्तिशाली इस्लामिक संगठन हुनेछ र सरकारी स्रोतहरूमा पहुँच हुनेछ भन्ने कुरामा विश्वस्त थियो । तर कोटाको विरोध सुरु हुने बित्तिकै हेफाजत आफ्नो सहयोगी अवामी लिगको विरुद्धमा भयो र सरकार विरुद्ध जनतालाई परिचालन गर्न सक्रिय रूपमा संलग्न भयो । हेफाजत-ए-इस्लामको सहभागिताले विरोधमा धार्मिक आयाम थप्यो र तिनीहरूको संलग्नताले विरोधलाई तीव्र बनायो, किनभने तिनीहरूको पर्याप्त अनुयायी र प्रभाव छ, विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रमा । हेफाजतले आफूलाई राजनीतिमा रुचि नभएको र सत्ता प्राप्त गर्ने इच्छा नभएको दाबी गरेको छ ।
तैपनि हेफाजतले सरकारसँग प्रचण्ड माग राखेर राजनीतिक क्षेत्रमा आफ्नो उपस्थिति पक्कै महसुस गराएको छ । आफ्ना मागलाई दबाब दिन देशका विभिन्न ठाउँमा आन्दोलन र र्यापलीहरू आयोजना गरिसकेको छ । हेफाजतमाथि हिंसा भड्काएको र देशमा विघटन गरेको आरोप पनि लगाइएको छ । २०१३ मा, आन्दोलनले नास्तिक ब्लगरहरूविरुद्ध विरोध गर्दा सबैभन्दा धेरै समर्थन जम्मा गर्यो । हेफाजतको कट्टरपन्थी मागहरूको पालनाले निस्सन्देह अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र अल्पसंख्यक अधिकारहरू प्रतिबन्धित गर्नेछ ।
हालैको हिंसामा जमात-ए-इस्लामी (जेआई) र हेफाजत-ए-इस्लाम जस्ता इस्लामिक धार्मिक समूहहरूको संलग्नताले बंगलादेशको जनमतलाई महत्त्वपूर्ण रूपमा असर गरेको छ । केही मानिसहरूले जेआईलाई राष्ट्रिय स्थिरताको लागि खतराको रूपमा हेर्छन्, जबकि अरूले पूर्व अवामी लीग सरकारले यसलाई राजनीतिक असहमतिमाथि आक्रमणको रूपमा हेर्छन् । हिंसा र अशान्तिमा इस्लामिक समूहहरूको संलग्नताले आम जनतामा डर र अनिश्चितताको भावना सिर्जना गरेको छ । धेरैजना थप हिंसाको सम्भाव्यता र उनीहरूको दैनिक जीवनमा पर्ने प्रभावको बारेमा चिन्तित छन् ।
जनसंख्याका खण्डहरू, विशेष गरी रूढिवादी विचारहरू भएकाहरूले विश्वास गर्छन् कि पार्टीलाई अनुचित रूपमा लक्षित गरिएको छ र इस्लामिक राज्यको लागि उनीहरूको मागहरू वैध छन् । यद्यपि यी समूहहरूले धर्मनिरपेक्ष शिक्षा प्रणाली र महिला अधिकारको विरोध सहित सामाजिक मुद्दाहरूमा धेरै हदसम्म अल्ट्रा-कन्जरभेटिभ दृष्टिकोण राख्छन् । हेफाजतले इस्लामिक कट्टरपन्थी समूह हुनका सबै मापदण्डहरू पूरा गर्छ । समूहले इस्लामको अन्य व्याख्याहरूलाई खारेज गर्छ, जुन अहमदियालाई गैर-मुस्लिम घोषणा गर्ने प्रयासमा देख्न सकिन्छ ।
हेफाजतले आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न हिंसालाई समर्थन गर्दछ, जसरी समूहले फ्रान्स र भारतको विरोध गर्न हिंसक प्रदर्शनमा संलग्न हुँदा प्रमाणित हुन्छ । अर्को गम्भीर चिन्ताको विषय भनेको निकट भविष्यमा जमात एकमात्र लडाकु समूह बन्न सक्छ । जबकि बंगलादेश सेना एक धर्मनिरपेक्ष संस्था हो, त्यहाँ केही उदाहरणहरू छन् जहाँ सेना भित्रका केही गुटहरूले इस्लामवादी समूहहरूसँग सम्बन्ध राखेका छन् । उदाहरणका लागि, केही अफिसरहरू, दुवै सेवारत र सेवानिवृत्त, जमात-ए-इस्लामी बंगलादेशसँग जोडिएका छन् ।
यी जडानहरूले कहिलेकाहीं राजनीतिक परिदृश्यलाई प्रभाव पारेको छ, विशेष गरी अशान्तिको अवधिमा । सेनाको कर्फ्यू लागू नगर्ने र हसिनाबाट प्रभावकारी रूपमा समर्थन फिर्ता लिने निर्णयले पनि प्रदर्शनको परिणाममा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो । समग्रमा, स्थितिले बंगलादेशी समाज भित्रको व्यापक तनावलाई झल्काउँदै जटिल र विभाजित जनमतको नेतृत्व गरेको छ ।
जे होस्, जेईआई र त्यस्ता समूहका कार्यहरूले धर्मलाई राजनीतिसँग मिसाउने खतराहरूलाई उजागर गर्दछ । देशको भावी दिशा र यसलाई आकार दिन इस्लामवादी समूहहरूको भूमिकाको बारेमा चलिरहेको बहसको साथ स्थिति तनावपूर्ण छ ।
